Op vakantie in Portugal hoorde ik over de verschrikkelijke terreuraanval van Hamas in Israël. Daarna las ik wat er precies gebeurd was.

Mijn gedachte was eenvoudig: “We zien een pogrom voor onze ogen voltrekken.”

Mattheus 27:25

In het verslag over de grootste pogrom ooit - de documentaire reeks “Shoa,” - legt een Poolse man voor de ruïne van een uitgebrande synagoge uit waarom de vervolging van Joden eigenlijk logisch is: Zij hebben Jezus vermoord. Het bloed van Jezus komt over de schuldigen en hun nageslacht. Ze hadden hem uit handen van de Romeinen kunnen redden, maar deden dat niet. Daarna waste Pontius Pilatus zijn handen in onschuld en sprak de woorden uit waarbij hij de gruwelijke voorspelling deed dat Joden hiervoor zouden boeten. Eeuwenlang hebben christenen deze uitspraak gebruikt om onschuldigen, inclusief kinderen vaak op gruwelijke wijze te vermoorden; ondanks dat hun religie in theorie oproept tot verdraagzaamheid en vergiffenis.

Niet schuldig

De Verlichting bracht voor het eerst licht in deze duisternis: Jezus van Nazareth, uit wiens naam al het handelen verklaard werd, was toch zelf ook een jood? En als hij Gods zoon was, dan koos God toch een Jodin uit als moeder?

Uitverkoren of verdoemd?

Streng protestanten* waren de eersten die de rol van de Joden bij de dood van Jezus betwijfelden: God heeft alles voorbeschikt (predestinatie), dus ook het lijden van zijn zoon, is hun redenatie. De Katholieke kerk volgde veel later. Tijdens het 2e Vaticaanse Concilië (1962-1965) werd antisemitisme veroordeeld en later schreef Paus Benedictus XVI, dat Joden niet meer schuldig kunnen worden bevonden voor de dood van zijn Heiland; de Rooms Katholieke kerk ging – vrij laat - ook door de wasmachine van de Verlichting.

Jaloezie

Religie beek een argument om volstrekt onschuldige kinderen te vermoorden, vrouwen te verkrachten en gebedsgebouwen met gelovige erin te verbranden. Daarnaast speelde jaloezie** ook een rol, want soms werden Joden rijk en welvarend. De oorzaak van hun rijkdom, de meesten overigens niet, was vrij divers. Het verbod om rente te vragen op leningen kon door kloosters worden omzeild door Joden – de enige ongelovigen in die tijd – als bemiddelaars in te schakelen: aan hen mocht wel rente worden gevraagd. Pas de Franse Revolutie - product van de Verlichting - maakte een einde aan de discriminatie van Joden. Daarvoor mochten ze geen lid van een gilde worden of grond bewerken, zodat ze aangewezen waren op het verhandelen van producten en nieuwe beroepen zoals diamantslijper, journalist, arts, etc.

Recent

De uitbarsting van antisemitisme in de wereld na de reacties van Israël op Hamas in de Gaza tonen beide argumenten. Natuurlijk valt er veel te zeggen over de houding van Israël t.o.v. veel Palestijnen, maar de aanvallen uit solidariteit van de Arabische buurstaten in 1948 en later hadden zowel een religieus als geopolitiek motief.

Ondertussen groeide Israël uit tot een moderne welvarende democratie, de enige in het hele gebied. Een reden tot afgunst en het wachten was op een gelegenheid om die doorn uit het Arabisch, Islamitische vlees te trekken. Mislukking op mislukking volgde, de Israëlieten gehard en getekend door hun verleden hadden niets te verliezen en waren voorbereid; ook vrouwen vallen onder de dienstplicht.

Andere tactiek

Militair optreden tegen Israël is - zo leert de praktijk - gedoemd te mislukken. De enige kans voor Hamas en Hezbollah is een totale mobilisatie van de Arabische staten en steun van alle moslims ter wereld: maak van de aanval Jihad oftewel Heilige oorlog.***

Dat zien we nu en het zal pas ophouden als ook binnen de Arabische wereld en de Islam de ideeën van de Verlichting doordringen.

Zoiets gaat heel veel tijd kosten.

*Luther was fervent antisemiet

**De eerste misdaad ooit, de moord van Kain op zijn broer Abel, werd begaan uit jaloezie. Gen 4. en S 5.31-34

***De Islam is de enige wereldreligie die dit begrip nog kent.