Wordt een lange column. Ben al oud. Drank en chips pakken. Of tussendoor de wekker zetten. Nou, dat was wat op Dagblad 010. Een journalistiek stuk over Rotterdam dat graag Amerikaans zou willen zijn. Een diepgeworteld verlangen van deze havenstad. Het tijdschrift ‘Groot-Rotterdam’ bracht ooit het verhaal dat deze stad Nieuw Amsterdam nastreeft. Met een foto van het New Yorkse Chryslergebouw op de cover als lichtend voorbeeld. Ver voor de oorlog. De voorlaatste, nummer 2. Zal iets van 1934 zijn geweest.
En, toen ik ooit in New York rondliep, dacht ik: lijkt de West Blaak wel. Broadway had wel wat van de Binnenweg. En zo vreemd is dat niet. Alles is via de Kaap en Wilhelminapier daarheen gegaan.
Het verhaal ging over Rise. Dat pooierproject aan het Hofplein. Naar mijn mening een dertien in een dozijn ontwerp voor een belangrijke plek in de stad. Daarom moest ik ook meewarig glimlachen toen de architect en projectontwikkelaar Nanne de Ru tijdens de Raadsvergadering vertelde dat de architect van de Pompenburgflat Carel Weeber ook het Stadhuis wilde slopen. Daar had Weeber groot gelijk in. Het Stadhuis is een architectuurmiskleun van heb ik jou daar. Maar om het nu te slopen, weet ik niet. Wel dat het ontwerp door toenmalig burgemeester Zimmerman erdoor is gedrukt omdat hij de toparchitect en stedenbouwkundige in die tijd H.P. Berlage niet zag zitten en een vriendje de opdracht gunde. Daarom moet de politiek zich buiten dit soort zaken houden. Gebrek aan smaak, kunde en historisch besef. Maar daar heeft de gemeenteraad wel vaker last van.
Allereerst: het KLM-gebouw is het Ennia-gebouw. Ontworpen door architect Alexander Bodon met daarin het nieuwe uitgaanscentrum Pschorr. Dat daar voor het bombardement volle zalen trok. En, het was zeker geen noodgebouw ontwerp. Ouderen onder ons herinneren zich nog discotheek Bristol eind jaren zeventig en begin tachtig van de vorige eeuw. ‘Place to be’ discotheek. Paul Verhoeven heeft daar ook Spetters gefilmd. Wie? Welke film? Zoek het even zelf op.
Alexander Bodon is overigens ook de architect van de RAI, het oude in die tijd revolutionaire Erasmus MC enne van die vleugel van Museum Boijmans die we nu voor ongelofelijk veel geld weer willen ontsluiten. Het kan verkeren. Het kan altijd gekker.
Het Ennia-gebouw wordt trouwens niet gesloopt. Wordt geloof ik een hotel en onze ‘hotel chic’ architect Nanne de Ru gaat er panelen aan ophangen. Om de oude gevelkunst in ere te herstellen zoals die aan de wederopbouwarchitectuur aan gevels van de Westblaak hangt. Tja, die vermenging van beeldhouwkunst en gebouw kan overal maar nu net niet in het oorspronkelijke ontwerp van Bodon. Maar ja, in hún onwetendheid valt de gemeenteraad in katzwijm over een middelmatig schetsontwerp.
De uitspraak in het bewuste 010 artikel dat wethouder Tim Versnel de wederopbouwarchitectuur wil slopen, is ook typerend. Hij heeft dat inderdaad gezegd. Maar toen ik hem erop aansprak, bleek dat hij eigenlijk de stadsvernieuwingsarchitectuur bedoelde. Anders zou nu de Versnelsloopkogel bijvoorbeeld door het Groothandelsgebouw, de Lijnbaan, de Meent en Pannekoekstraat gaan. Was niet echt de bedoeling. Nu kan je over de stadsvernieuwing anders denken maar ik zie wel de schoonheid en de mogelijkheden daar. Ach, die Pompenburgflat was één van de hoogtepunten daarvan. Slopen maar. De stadsvernieuwingsarchitectuur schijnt nu vogelvrij te zijn. Weer geen historisch besef. Amerikaans bijna.
Dat is nu juist waarom het in Rotterdam gaat zoals het gaat. Gebrek aan historisch besef. Want in hun blinde ambitie om van Rotterdam een Amerikaanse stad te maken, is de oude Bijenkorf van de geweldige architect Willem Dudok gesloopt. Het paleis van licht. Waarom? Om zesbaanssnelwegen aan te leggen. Rotterdam moest een Amerikaanse stad worden met rechte, brede autowegen van en naar nergens. In het wederopbouwplan van Van Traa is bewust gekozen voor een rigide scheiding van winkelen, wonen en werken. We moesten maar naar de Zuid Hollandse eilanden, Ommoord en Alexanderpolder verhuizen. Winkelen op de Lijnbaan en werken in het centrum. Verbonden door zesbaanssnelwegen zoals Blaak, Mariniersweg, Goudsesingel, Weena, Coolsingel en de Rotte. Jawel, er was een snelweg gepland over een gedempte Rotte met een verkeersplein op het Noordplein. Jaja, op dat leuke Yuppenmarktje waar onze Voltjes, 66 Democraatjes en verdwaalde Groenen biologisch kunnen inslaan. Zo leuk…
Laat nu net daar op dat plein de Stadsvernieuwing ontstaan. Opletten Tim Versnel! Het gemeentebestuur liet het Oude Noorden en Crooswijk gewoon verrotten en verkrotten. Zou toch worden gesloopt. Voor een snelweg die zes meter (!) boven maaiveld over de Heer Bokelweg zou aansluiten op de Schiekade richting Hofplein. Crooswijk en het Oude Noorden moesten een soort Alexanderpolder worden. Flats en oneindige hondenpoepvelden. Helaas kwamen de bewoners in opstand en de ‘Stadsvernieuwing’, die we nu weer willen slopen, was geboren. Dankzij een snelweg. Maar voor de Westersingel en de Bijenkorf was het te laat.
En tot slot, nu nog een weetje over het Ennia-gebouw, dat dadelijk vakkundig wordt verziekt door onze paneelplakker. Lee Harvey Oswald (voorlopig nog de enige moordenaar van president JF Kennedy in 1963) kocht in de KLM-winkel in dat gebouw zijn ticket naar de VS. Nadat hij een nacht had doorgebracht in een hotel op de Mathenesserlaan. Hij was op doorreis van de Sovjet-Unie naar de VS. Hij zou daar in de buurt een ontmoeting hebben gehad met een KGB-agent. Er zijn filmscenario’s over, weet ik uit betrouwbare bron. Wel is bewezen dat Lee Harvey Oswald vlak voor de moord op Kennedy in Rotterdam is geweest. Amerikaanser kan niet.