Soms weet je ineens het antwoord op een vraag die je al heel lang hebt of plots begrijp je de intentie van een kunstenaar. Zoiets wordt een Aha-erlebnis genoemd. Ik heb er pas één gehad.

In onze stad staat een voor Nederlandse begrippen uniek monument: het mausoleum van Pieter Kruyff op begraafplaats Oud Kralingen. Het intrigeert me al vijfenvijftig jaar.

Als pubers, die zich te pletter verveelden, deden wij – we waren net naar de nieuwe Alexanderpolder verhuisd – naast rondhangen en blowen nog iets dat verboden was: ’s-Avonds gingen we over de sloot naar de donkere begraafplaats in de polder om daar verstoppertje te spelen.

Op het door maanlicht verlichte centrale plein stond een in onze ogen griezelig alleenstaand gebouw. Als je je daar achter verstopte wist je - zeker als een meisje moest zoeken - dat je niet gevonden zou worden. Ook omdat iemand (ik wil altijd leuk zijn) zich een keer in de deuropening had verscholen om met een holle lach plotseling tevoorschijn te komen, toen een vriendin angstig om zich heen kijkend voorbij schuifelde. Dus als ik fluisterend voorstelde om ons daar samen te gaan verstoppen, kreeg ik altijd nul op het rekest.

Overdag zagen we dat het een mausoleum was. Een grafkelder van een Kralingse familie: hermetisch gesloten. Als we door de piepkleine vieze ruitjes in de kelder keken, meenden we zelfs kisten te zien. Het gebouw was duidelijk verwaarloosd.

Ik weet niet of het toen al een rijksmonument was, maar dat is het wel geworden. Een rijksmonument dat op instorten stond.

In de Provinciale Staten attendeerde ik mijn VVD-collega op de deplorabele toestand van het monument en vroeg hem er iets aan te doen (was ook een reden om me bij zijn partij aan te sluiten). Hij gaf het aan zijn gedeputeerde door en toen er later een aanvraag voor restauratie kwam, werd dat gehonoreerd; soms houdt men zich in de politiek aan afspraken.

In 2015 is het gerestaureerde mausoleum heropend door burgemeester Aboutaleb en in gebruik genomen als columbarium. Het staat er nog steeds eenzaam, maar niet meer verwaarloosd bij.

Of het door deze jeugdervaring komt, weet ik niet, maar ik heb altijd belangstelling voor kunst op begraafplaatsen gehouden (funeraire kunst) Uiteraard heb ik me ook verdiept in het mausoleum van Pieter Kruijff op Oud Kralingen. Heel veel is er niet over geschreven en sommige dingen die wel beschreven zijn kloppen mijns inziens niet.

In één beschrijving wordt verondersteld dat Pieter Kruyff vrijmetselaar was en dat in zijn mausoleum veel maconnieke symboliek verborgen zit. Nu kan je met een beetje fantasie aan vrijwel alles dat driehoekig, rechthoekig of kubiek is een maconnieke betekenis geven, maar de architect heeft juist al die vlakken weggepoetst.

De andere symboliek - zoals in de ramen - is vrij algemeen, maar de driedeling van het gebouw is heel bijzonder. Het is niet, zoals gesuggereerd, het pad van de vrijmetselaar: leerling (dak), gezel (ingang, portaal, bezinningsruimte) meester (grafkelder).

Wat is het dan wel?

Ik moet binnenkort helaas iemand op Oud Kralingen wegbrengen en lag daar ’s nachts aan te denken, toen ik de Aha-erlebnis kreeg. Op het dak staat een lelie, symbool voor het vrouwelijke geslachtsorgaan. Daar ontstaat het nieuwe leven, dat zich in het dak voortzet in de jeugd. Het leidt naar een turbulent vruchtbaar leven en het eindigt in de kelder: het lot van iedere sterveling. Het mausoleum stelt niets meer of minder voor dan het leven!

De provinciale subsidie is goed besteed, want het gebouw is vanaf de buitenkant altijd te bewonderen. Voor de binnenkant moet een afspraak gemaakt worden.

Zit ik nog met één probleem: wat betekent dat stenen kikkertje bij de ingang? Het is wachten op een nieuwe Aha-erlebnis.