"Een gemeente moet nieuwsgierig zijn, openstaan voor signalen van de buitenwereld – deze organisatie is daartoe niet in staat. In de loop der jaren is alles hier naar binnen gericht. Het is verkokerd en iedereen wijst naar elkaar.”

Pittige uitspraken van Arjan van Gils, voormalig wethouder Financiën en Organisatie in een afscheidsinterview (AD, 21 mei 2022). Ze zijn hem niet in de dank afgenomen. Maar is er in die tussentijd iets verbeterd? Dat lijkt er niet op. althans als je afgaat op een onderzoek van het bureau Ernst & Young (EY) over hoe de gemeente de afgelopen jaren is omgegaan met signalen van financiële onregelmatigheden bij een welzijnsorganisatie in het gebied Feijenoord. Daarover heb ik eerder geschreven in mijn column van 28 mei jl. (Dagblad010 | Hallo wethouders, let op gerommel met publiek geld in wijk Feijenoord).

Lang verhaal kort: er kwam in februari 2022 een motie waarin de gemeente werd gevraagd om een externe audit (d.w.z. onafhankelijk en extern onderzoek) als sprake is van vermoedens van zulke financiële onregelmatigheden. 

Hoezo daadkracht?

Het rapport beschrijft wat er in de gemeente gebeurde met de vele aansporingen van een melder en van de Ombudsvrouw om die motie ook inderdaad uitgevoerd te krijgen. Het biedt een onthullend en onthutsend beeld. Verwarring alom, een ernstig gebrek aan regie en dat alles om maar te voorkomen dat die externe audit wordt uitgevoerd. In niets bewijst de gemeente hier zijn daadkrachtig imago waar hij zich zo graag op beroept. 

Het ging direct al mis

Zo waren er van meet af vermoedens te over die een extern audit rechtvaardigen, onder meer via signalen van medewerkers, een melding van een bewoner van Feijenoord en artikelen in de NRC. Even bellen met die bronnen was genoeg geweest om die vermoedens sterker te krijgen, maar dat was kennelijk te veel gevraagd. De ambtenaar die met de motie belast werd was bovendien niet eens op de hoogte van de melding. Die connectie werd pas gelegd nadat de Ombudsvrouw zich er in mengde.   

Experts als spreekpoppen

Dan komt EY tot de conclusie dat een externe audit niet nodig is. Dat doet men niet op basis van eigen onderzoek, maar op basis van het oordeel van de gemeenteambtenaren die ze hebben gesproken. De wethouder Welzijn neemt vervolgens deze conclusie over en meldt aan de Raad dat de motie dus kan worden afgedaan. Ja, zo kan ik me er ook van afmaken. Je huurt voor €30.000 een gerenommeerd adviesbureau in, die maak je tot spreekbuis van de opvattingen van je ambtenaren en vervolgens beroep je je op het rapport van dat bureau. En daar kom je na 3,5 jaar mee. 
 
Berichten bewust negeren

Maar de rol van wethouder Financiën is ook eigenaardig. Op zeker moment verzocht de melder hem nadrukkelijk om samen op te trekken met de wethouder Welzijn bij de uitvoering van de motie, dit vanwege zijn verantwoordelijkheid voor deugdelijk financieel beleid. Dat bericht is echter bewust genegeerd, zo leert het EY-rapport. Wat bepaald onhoffelijk is en blijk geeft van onverschilligheid van deze wethouder jegens signalen van financieel wangedrag. Bedenk daarbij dat die ook verantwoordelijk is voor organisatie en dienstverlening; dan is dit wel een heel pijnlijk voorbeeld van het falen van de gemeente op deze terreinen. En daarmee zijn we weer terug met waar ik hierboven begon.  
 
Hard voor anderen, zacht voor zichzelf

Het College mag dan menen dat de motie kan worden afgedaan, in werkelijkheid is nog geen begin gemaakt met de uitvoering ervan. Zo blijft het beeld hangen van een lokale overheid die hard is voor anderen en zacht voor zichzelf. Hard en verbeten als het gaat om vermoedens van uitkeringsfraude in een gebied als Feijenoord. Laks en defensief als uit zo'n  gebied signalen komen van gerommel met middelen bij een met publiek geld betaalde organisatie, al dan niet met goedvinden door de gemeente. Wat natuurlijk heel slecht is voor het vertrouwen van de burger in de overheid. Vertrouwen dat zeker bij de bewoners van Feijenoord toch al niet bepaald ruim bemeten is.  

Donderdag 11 september a.s. is de kwestie aan de orde in de Gemeenteraad. Het valt te hopen dat de Raad het College nadrukkelijk aanspoort die externe audit nu eindelijk wel te plegen. Want waarom heeft het College dat niet al veel eerder gedaan?