door Vilan van de Loo 

"Kijk," zei de man, "dit lag bij mij op zolder." Ik keek en wist meteen wat ik zag.  Oude papieren uit de familie. Een uittreksel van het stamboek, waar voor mij opwindende cijfers stonden, jaartallen van voor de oorlog, de Eerste Wereldoorlog.

Die tijd is militair gezien misschien wel de belangrijkste uit de koloniale oorlog. In die periode werden ook de zogeheten Buitengewesten van Indië onder de controle van het Nederlandse gezag gebracht. Van Heutsz zette hier veel mannen en machten in; de ene expeditie volgde de ander op, met alle gevolgen van dodencijfers van dien. Het was natuurlijk geen pacificatie. Het was oorlog, gericht op beheersing. Een leger van omvang en aanzien, dat nog geen KNIL heette, maar meestal Oost-Indisch Leger werd genoemd.

Steeds vaker denk ik: wie waren deze mannen? Je kijkt naar de koloniale tijd en dan komen vooral de kopstukken in beeld. Van Heutsz. Van Daalen. Idenburg. Fock. Mannen over wie soms wel en soms niet een biografie verschijnt. Maar achter deze koloniale kopstukken staan honderden en misschien wel duizenden anderen. Adjudanten en sergeanten, soldaten eerste klasse of gewoon soldaat zonder meer. Mannen met een naam, met een gezin, met gevoelens en gedachten. Ze woonden in de tangsi (kazerne) of in officierswoningen, ze waren alom aanwezig in de Oost. Indië was een militaire samenleving.

In het Nationaal Archief liggen de stamboeken van de militairen. Grote boeken zijn het, waar met veelal nette hand de overplaatsingen, verdiensten en 'verdere bijzonderheden' staan geschreven. Toen ik destijds voor mijn boek over Van Heutsz door de stamboeken bladerde, kon ik me er niet van losmaken. Al die details, die namen van hun ouders en kinderen, toen geboren, toen gestorven, het waren kale feiten die een wereld vol emotie hadden gedragen. En ik dacht, eigenlijk moet ik een biografie schrijven van een gewone militair in dat leger overzee, een soldaat, een man die zijn redenen had om voor het leger te tekenen en die hoopte zijn pensioen te halen. Velen sneuvelden, anderen stierven aan ziekten. Hoe gewoner, hoe beter.  En dan ook, wat hij vertelde aan zijn kinderen en wat zij weer doorgaven aan hun kinderen. Familieverhalen. Ver weg van het huidige debat over militair geweld in Indië.

De man die op de zolder was geweest, gaf me toestemming om de papieren te fotograferen. Ik mocht hem bellen om te praten over zijn voorvader en de foto's mocht ik online zetten. Als u nieuwsgierig bent: kijk eens op https://www.inatjehgevochten.nl/

https://www.indischeschrijfschool.nl