Voor de tweede keer op rij is gisteren een Nederlandse regering voortijdig gevallen over een niet of nauwelijks bestaand probleem. De geloofwaardigheid van de politiek en de betrouwbaarheid van de democratie is hiermee grote schade toegebracht.

Op 7 juli 2023 viel het kabinet Rutte IV op beperking van gezinshereniging voor vluchtelingen. De bekende ‘nareis op nareis’ uitspraak van toenmalig verantwoordelijk minister Yesilgöz bleek al snel een broodje aap (het waren er geen duizenden, maar tientallen). Een niet-bestaand probleem dus.

En gisteren viel het kabinet Schoof op de eis van coalitiepartij PVV voor nóg strengere asielmaatregelen. Terwijl de asielinstroom daalt en niet meer dan 7% bedraagt van de totale migratie in ons land. Een nauwelijks bestaand probleem dus en al helemaal geen ‘asiel-tsunami’.

Als twee keer binnen twee jaar tijd een regering struikelt over een niet of nauwelijks bestaand probleem doet dat iets met de geloofwaardigheid van de politiek. Helemaal als de betrokken verantwoordelijke politici (ministers én partijleiders) de mond vol hebben van problemen die opgelost moeten worden voor de mensen.

En er zijn meer dingen die in de kern niet kloppen aan die gevleugelde politieke uitspraak van het oplossen van problemen voor de mensen.

Ten eerste impliceert het dat een probleem (ze werden ook genoemd: stikstof, wonen, energie) op zichzelf staat en op zichzelf ook opgelost kan worden. Dat is in de politiek vrijwel nooit het geval omdat het ‘oplossen’ van het ene probleem het andere probleem vaak verergert. Het zijn met elkaar samenhangende problemen en daarmee dilemma’s. Dát is juist politiek. De politiek gaat over het omgaan met dilemma’s en daarin een ‘greater good of all’ vinden, liefst ook voor de lange termijn.

Maar daar hoor je veel politici niet over, dat is kennelijk te ingewikkeld. En erger nog: het zou je misschien impopulair kunnen maken bij je achterban als je aangeeft dat het een kwestie van geven en nemen gaat worden om dilemma’s richting leefbare oplossingen te brengen. Bovendien bekt het niet lekker als je dingen met elkaar in verband brengt. Beter breng je het politieke werk naar voren als het daadkrachtig oplossen van problemen, een af te vinken lijstje. De VVD heeft er al jaren geleden haar handelsmerk van gemaakt.

Dit is problematisch om twee redenen: ten eerste wek je de indruk bij je achterban dat je iets gaat oplossen wat je niet gaat lukken zonder ook de andere kanten ervan te belichten en erop te acteren. En ten tweede bereik je meestal het tegenovergestelde: doordat het probleem meerdere kanten kent die je niet belicht en niet wenst te beïnvloeden, wordt het probleem alleen maar groter (de spreidingswet was een hele aardige oplossingen voor het probleem van volle asielopvang, maar werd direct van tafel geveegd door de PVV en nu is het opvangprobleem verergert in plaats van verbeterd).

De tweede reden waarom de uitspraak ‘problemen oplossen voor de mensen’ niet klopt is omdat de politiek geen problemen vóór de mensen aan moet pakken, maar mét de mensen. De rol van de politiek en politici als voorbeeld, stuurman en -vrouw en wegbereider, wordt hiermee geweld aangedaan. In plaats van de weg wijzen en mensen meenemen in een perspectief dat beter is dan de situatie waarin je zit is iets wezenlijk anders dan ‘problemen oplossen voor de mensen’. De meeste, zo niet alle, maatschappelijke problemen kunnen alleen maar richting oplossingen gebracht worden door een actieve houding en aangepast gedrag van mensen. Zo heeft bijvoorbeeld het stikstofprobleem heel veel te maken met de voetafdruk van de gemiddelde Nederlander die veel te groot is voor de draagkracht van de aarde. Ook de overbelasting van ons energienet (netcongestie met een mooi woord) houdt rechtstreeks verband met ons eigen energieverbruik. Als we onze rozen laten kweken in Ethiopië en daar wordt de aarde en de arbeider uitgebuit, dan moeten we er niet van staan te kijken als Ethiopiërs op enig moment gedwongen worden te vluchten uit hun land. Een grote migratiestroom naar het mondiale noorden vraagt serieuze investering in ontwikkelingssamenwerking en offers van onszelf in ons consumentengedrag.

Na twee mislukte regeringen en veel circus en politieke jijbakken op tv, is het heel hoog tijd voor politieke partijen en politici om daadwerkelijk te doen waarvoor we ze ooit een plek hebben gegeven in onze democratie: maatschappelijke problematiek in volle omvang en complexiteit tot oplossingen brengen die daadwerkelijk perspectief hebben op de lange termijn met oog voor de zwakkeren in de samenleving en binnen de draagkracht van de planeet. Dán los je pas problemen op.

- René Segers-Hoogendoorn is fractievoorzitter van het Rotterdamse CDA