Rotterdam heeft kapitalen verspeeld aan het willen vermarkten van de restwarmte uit de haven. Miljoenen aan weggegooid geld. Dat is wat de doorsnee Rotterdammer van dit complexe dossier weet en verder dat het een kras is op het blazoen van de stad.

Over die restwarmteflop uit de haven heeft een enquêtecommissie zich de afgelopen maanden ontfermd. Maar goed ook, want zelfs het meest ingelezen raadslid is al snel het overzicht kwijt…

Welke fouten hebben we gemaakt en wie zijn verantwoordelijk?

Ik kijk in ieder geval ook mezelf aan. Zowel wisselende stadsbesturen als raadsleden van de gemeenteraad treft blaam. Allen onderschatten wij de risico’s van deze onderneming.

Op basis van welke inhoudelijke expertise konden zij (wethouders en gemeenteraadsleden) een goede inschatting maken van de risico’s?

Een goed voorbeeld waaruit blijkt dat bij de gemeente Rotterdam de expertise en kennis ontbrak over de Energiemarkt, is in jargon de “indexatie-asymmetrie” tussen de inkoopkosten van warmte – die gebaseerd is op de gasolieprijs – en de verkoop die de gasprijs volgt.

Effectief neemt het Warmtebedrijf Rotterdam ingewikkelde financiële risico’s op zich die meer passend zijn voor een grote handelaar in energiecontracten, dan een gemeentelijke deelneming zonder kennis van zaken.

De fundamentele vraag die hieraan ten grondslag ligt is “welke partij is de meest logische drager van welk risico?”

Wat ik hiermee bedoel: is dat in de warmteketen het risico terecht moet komen bij de meest bekwame partij. Lees: de partij die over de juiste inhoudelijke expertise beschikt om ermee om te gaan.

Simpel gezegd, een bank heeft verstand van kredietrisico, dus moet zij die dragen. Een handelaar in energiecontracten heeft verstand van prijsfluctuaties op de energiemarkt, dus zijn zij de logische drager van dat risico.

Van een overheidsdeelneming kunnen wij niet verwachten dat zij die kennis en expertise in huis heeft. Getuige ook de naïeve houding van de gemeente in het afsluiten van lange-termijn contracten.

Om met de woorden van VVD-raadslid Jan-Willem Verheij te spreken “dit kan de overheid helemaal niet”, en dat ben ik voor de verandering volledig met hem eens.

Zaken doen zonder vraag

Het is voor mij werkelijk waar onverklaarbaar waarom er destijds akkoord is gegaan met het opzetten van een bedrijf, dat lange-termijn contractuele verplichtingen had over de afname van warmte, zonder dat er zicht was op voldoende vraag.

Niet alleen neemt het warmtebedrijf dus marktrisico door de prijs asymmetrie van in- en verkoop, daarnaast neemt het ook nog dubbel volume risico op zich: 1) het Warmtebedrijf neemt alle risico’s voor de AVR weg door het afname contract en 2) is bereid het volledige volloop risico te dragen.

Wat de overheid zich niet gerealiseerd heeft is dat zij niet een transportbedrijf, maar effectief een handelaar in warmte heeft gecreëerd.

De naïeve overheid

Ik kan u zeggen dat bij het lezen van het rapport het beeld rijst van een naïeve overheid, zich onbewust aan wat voor avontuur ze werkelijk was begonnen.

Een overheid die ook nog eens te goed gelovig is. Of anders gezegd: de professionaliteit en zakelijkheid mist om pas contractuele afspraken te ondertekeningen zodra aan alle voorwaarden is voldaan.

Iets wat ondenkbaar is in andere sectoren.

Het is een houding die ik, helaas, met enige regelmaat nog steeds tref.

De wil om te slagen is met enige regelmaat groter dan de zakelijke scherpte die nodig is om prudent met onze schaarse middelen om te gaan.

Ik hoop dat de lessen uit dit rapport niet voor niets zullen blijken.