De ene dag bestond Indië nog, de andere dag was het Indonesië. Zo was het misschien met de officiële soevereiniteitsoverdracht door Nederland  op  27 december 1949. Maar de werkelijkheid van een grote groep Indische Nederlanders liet iets anders zien. Een moeizaam proces van veranderen, van wel of niet mee willen in die veranderingen. Of kunnen. Of mogen.

Iets van dit menselijke verhaal hoorde ik toen ik met voormalige Landgenoten sprak. In Indonesië. De Stichting HALIN had me destijds uitgezonden om daar interviews te doen, zodat ik portretten had voor in een boek. HALIN is nu: Hulp aan landgenoten in Indonesië.

Het boek kwam er.

Wanneer de eerste werkzame dag van HALIN was, is moeilijk te traceren. De stichting is opgericht in 1955.  In die moeilijke jaren voor Indische Nederlanders waren er meer die steun verleenden.

Vrijwel altijd particuliere hulpverlening, los van de Nederlandse en de Indonesische overheid. Wat er was, was weinig: niet veel  organisaties en particulieren bekommerden zich om deze bevolkingsgroep.

In Nederland werd aanvankelijk nogal eens gemakkelijk gedacht, dat iedereen toch zelfstandig kon kiezen tussen blijven of vertrekken. Toen was er nog weinig bekend over de consequenties van de keuze en evenmin over de omstandigheden waarin die keuze tot stand was gekomen.

Hier botst de politieke ontwikkeling op het verhaal van mensen, van gezinnen. Er moest gekozen worden: word ik Indonesiër, ga ik naar Nederland en dan wat? Wie minderjarig was, mocht niet kiezen, dan kozen je ouders. De keuze was in de praktijk niet altijd zo vrij.

Nederland bood verschillende regelingen aan voor degenen die bij nader inzien weg wilden: de spijtoptanten. Dat heeft jaren geduurd. De regelingen waren bureaucratisch. Niet ruimhartig. Je kon herhaaldelijk worden afgewezen en dan wist iedereen: zij of hij wil geen echte Indonesiër zijn. Het pesten nam toe, de onveiligheid ook. Vooral voor meisjes.

In Nederland kwam de Indische gemeenschap geleidelijk tot het inzicht te moeten helpen. Overal ontstonden kleine en grote acties, de druk op 'Den Haag' werd zwaarder. Want: de spijtoptanten-regelingen moesten verruimd worden. Elke dag arriveerden er brieven van familie uit Indonesië, vol ellende, vol met die ene vraag: help ons, help ons.

Ik heb er enkele gelezen, hartverscheurend.

Het is goed om de geschiedenis te kennen, ook deze geschiedenis. Het is helemaal niet zo lang geleden. Een, twee generaties terug is het pas, zo kort geleden nog, dichtbij genoeg om pijn over te dragen en door te geven. Die pijn gaat in een gezin zitten, in een familie, in bittere vragen over wel of geen Nederlander zijn. Geen verhalen waarmee je goed scoort bij de afdeling gemeenschappelijk verleden. Hier lopen veel lijnen van afwijzing door elkaar heen.

Juist die belangrijke verhalen over en uit de overgangstijd van Indië naar Indonesië zijn nog te weinig bekend. Ik denk er juist in deze decembermaand aan.

https://www.indischeschrijfschool.nl