Voor een waardig levenseinde zijn mensen die lijden en thuis willen sterven afhankelijk van hun huisarts. Dat is tricky, want niet alle huisartsen werken mee aan euthanasie en zelfs palliatieve zorg kunnen zij op principiële gronden weigeren. De uitvoering is namelijk voor hen emotioneel belastend. Vrijwel in alle verdere gevallen ligt daar een geloofsreden aan ten grondslag.

Euthanasie is geen recht. Sterker nog: het is nog steeds strafbaar als niet aan alle zorgvuldigheidseisen is voldaan. Dat is een hele lijst en die is ook niet één, twee, drie afgevinkt. Daar gaat een tijd over heen en mensen die pijn lijden hebben die tijd niet. Ze willen beslissingen nemen. Zeker als ze dat hun hele leven lang gewend zijn geweest. En ook als ze zelf atheïst zijn en dus bij dat besluit niet worden gehinderd door een religie. 

Ik ben van huis uit een katholiek meisje, maar het kan natuurlijk niet zo zijn dat mijn basisgeloof of dat van anderen anno 2024 een blokkade is voor de wijze waarop mensen willen sterven. 

Toch zitten er allemaal haken en ogen aan een levensbeëindiging. Veel te veel. Zelfs in een fase waarin het lijden ondraaglijk en uitzichtloos is. En ook niet wanneer er sprake is van gevorderde dementie. 

Een ooit getekende wilsverklaring voor vrijwillige euthanasie is vaak niet voldoende om later, op een zelf of door de familie gekozen moment, die euthanasie tot uitvoering te laten brengen. Je moet er dus - gek gesproken - als patiënt als de kippen bij zijn om bij dementie tijdig je vinger op te steken, zo van: dokter, ik voel dat het de verkeerde kant opgaat, wat gaan we doen om te voorkomen dat ik terecht kom op een gesloten afdeling van een verzorgingstehuis?

Want dat is het laatste wat men wil. Zo'n eindfase wil niemand. En toch roepen honderden ouderen om hun moeder en herkennen ze hun eigen kinderen niet. Ik vind het een vreselijke aanblik. 

Ik ben wel blij met palliatieve sedatie. In het proces van levensbeëindiging is dat een soort tussenweg. Patiënten die pijn lijden, maar bij hun volle verstand zijn krijgen morfine en een slaapmiddel tot ze uiteindelijk niet meer wakker worden. Voor patiënt, dokter en familie aanmerkelijk minder zwaar dan een gepland einde door middel van euthanasie, maar ook hier geldt: je moet dan wel de juiste huisarts hebben. En ik vind dat de wijze van sterven daar niet van mag afhangen. 

Mensen kiezen geen huisarts. Mensen krijgen een huisarts. In negen van de tien keer is dat op basis van waar je woont. 

Maar het kan toch niet waar zijn (en blijven) dat je in de terminale fase van je leven alsnog op zoek moet naar een huisarts die modern en ongelovig is.

- Ellen Verkoelen is fractievoorzitter van de Jongere Ouderen Unie (JOU).