Het regeerprogramma van het kabinet tornt aan de fundamenten van de rechtsstaat, oordeelt de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA). Met name de kabinetsplannen voor asiel en migratie zijn volgens de advocaten gevaarlijk, de greep naar het noodrecht voorop. "De overheid kan daarmee niet pretenderen een volwaardige rechtsstaat te zijn, alle mooie verklaringen ten spijt", luidt de slotsom van een analyse van het regeerprogramma.

De advocatenorde houdt al langer verkiezingsprogramma's tegen het licht, maar heeft voor het eerst een regeerakkoord getoetst. De ingeschakelde specialisten oordelen scherp. Van de 43 kabinetsplannen die zich leenden voor een rechtsstaattoets, krijgen er 9 een rode en 28 een gele kaart. Rood is regelrecht in strijd met de rechtsstaat en geel vormt daarvoor een risico.

Vooral de plannen van het kabinet-Schoof om de komst van asielzoekers tegen te gaan oogsten veel rode kaarten. Een pauze in de behandeling van asielaanvragen bijvoorbeeld, of het afschaffen van rechtsbijstand voor sommige asielzoekers.

Asielwetgeving

Maar het buiten werking stellen van de asielwetgeving om snel strenge maatregelen te kunnen nemen, is de belangrijkste zorg van de NOvA. Het kabinet is van plan zijn bevoegdheden te misbruiken, ziet de advocatenorde. Het zou een asielcrisis willen uitroepen omdat het meent dat de kiezer dat wil, en niet omdat er ook echt van een noodtoestand sprake zou zijn. En "als één ding staten onderscheidt die geen rechtsstaat zijn van staten die dat wel zijn of willen zijn, dan is dat het misbruik van het noodrecht".

Het kabinet brengt volgens de advocaten ook de rechter in het nauw, doordat de overheid zelf de grenzen van het recht opzoekt. Daardoor moet de rechter dat in zijn eentje verdedigen, wat hem kwetsbaar zou maken.

Pluimen

Een zestal pluimen krijgt het kabinet ook in de analyse van het regeerprogramma. Zo versterkt het de rechtsstaat met het recht voor burgers om zich een keer te vergissen zonder meteen afgestraft te worden, vindt de NOvA. Dat geldt ook voor de ruimte die het kabinet rechters wil geven om te toetsen of een wet wel strookt met de grondwet.

Het kabinet was er haast niet gekomen door zorgen van NSC over de omgang van vooral de PVV met de rechtsstaat. De vier coalitiepartijen maakten uiteindelijk afspraken over de eerbiediging van de democratische spelregels, maar de interne tegenstellingen blijven opspelen.