De Belastingdienst heeft de privacywet AVG "op ernstige wijze geschonden" door de gegevens van ruim een kwart miljoen burgers jarenlang te verwerken in het fraudesysteem FSV, dat fungeerde als een zwarte lijst van mogelijke fraudeurs. Dat concludeert de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) na onderzoek.

Het onderzoek bevestigt het beeld dat mensen al bij de geringste signalen, "rijp en groen", op de zwarte lijst terecht konden komen. Een anonieme melding van bijvoorbeeld een boze buurman of jaloerse ex kon al voldoende zijn. En wie eenmaal op de lijst stond kwam er nooit meer van af.

Mensen die op de lijst stonden, wisten daar niets van en konden zich dus ook niet verweren. De gegevens werden ook veel te lang bewaard, werden niet gecorrigeerd als na onderzoek bleek dat er geen sprake was van fraude, en waren voor te veel medewerkers van de fiscus toegankelijk. Ook het interne toezicht schoot ernstig tekort.

AP-voorzitter Aleid Wolfsen benadrukt dat de Belastingdienst "vanzelfsprekend" fraude moet aanpakken. "Maar uit ons onderzoek blijkt dat de Belastingdienst fraudesignalen registreerde en gebruikte op een manier die absoluut niet is toegestaan. Onschuldige mensen zijn hierdoor gedupeerd."

FSV was in gebruik van eind 2013 tot begin 2020. Een voorloper ervan was al sinds 2001 in de lucht. Pas toen de Belastingdienst na mediapublicaties over de zwarte lijst in opspraak was geraakt, werd het systeem uitgezet.

Nader onderzoek moet nog uitwijzen op welke manieren mensen allemaal last hebben gehad van hun registratie in FSV. In ieder geval is bekend dat de zwarte lijst een rol heeft gespeeld in de affaire rond de kinderopvangtoeslag. Wie er op stond, kreeg bijvoorbeeld geen betalingsregeling wanneer toeslagen werden teruggevorderd.

Excuses aan degenen die ten onrechte in FSV waren opgenomen, zijn volgens Wolfsen op hun plaats. "En waar mensen echt schade hebben opgelopen, dan zul je die moeten vergoeden." Hoeveel mensen dat zijn "is voor ons niet te achterhalen", zegt Wolfsen. Maar het gaat waarschijnlijk om "grote aantallen".

Of de Belastingdienst een sanctie opgelegd krijgt, bijvoorbeeld een boete, beoordeelt de AP in een later stadium. Eerst krijgt de minister van Financiën de gelegenheid om op de bevindingen te reageren. Wolfsen benadrukt wel de ernst van de overtredingen. "Zo zout heeft de AP het bij de overheid niet vaak gegeten."