Landbouwminister Femke Wiersma wil voor de zomer aan Brussel vragen of Nederland weer een uitzondering mag op het Europese mestbeleid, zei ze dinsdag in een debat in de Tweede Kamer. De minister noemde nieuwe afspraken voor het uitrijden van mest "de enige, échte oplossing" voor het afwenden van de mestcrisis. Maar de Tweede Kamer ziet haar kansen somber in.

Nederland verloor de uitzonderingspositie mede doordat het de waterkwaliteit niet op orde heeft. In enkele jaren is de zogenoemde derogatie afgebouwd. Daardoor mogen boeren steeds minder mest uitrijden. Mest waarmee zij blijven zitten, moeten zij vaak tegen hoge kosten laten afvoeren. Hoewel de derogatie pas volgend jaar volledig is afgebouwd, dreigen ook voor dit mestjaar al grote overschotten.

Het is al te laat om voor 2025 nog wat af te spreken, erkende ook Wiersma. Maar voor volgend jaar zou dat nog moeten kunnen. De minister is hier al langere tijd over in gesprek met de Europese Commissie, maar de Tweede Kamer vreest dat de derogatie niet terugkomt. De vorige Europese Commissie was vernietigend over de voorgenomen mestplannen van Wiersma, met name over haar plan om bufferstroken tegen uitspoeling te verkleinen.

Coalitiepartners Harm Holman (NSC) en Thom van Campen (VVD) zijn pessimistisch. "De kansen op terugkeer van derogatie schat ik nu veel lager in dan een halfjaar geleden", verzuchtte Holman. Hij vreest dat de hopeloosheid onder boeren alleen maar toeneemt als er niet snel duidelijkheid komt. "Dit kun je de boeren niet aandoen."

Van Campen heeft de brief "met bezorgdheid" gelezen en wil snel kijken naar een 'plan B'. Hij vindt dat Wiersma zich vooral moet inzetten voor andere regels wanneer de Nitraatrichtlijn weer wordt herzien. Daarin staat hoeveel stikstof uit mest boeren mogen gebruiken per hectare.

De VVD'er denkt dat Wiersma een sterke onderhandelingspositie nodig heeft om die regels zo aan te passen dat ze beter aansluiten bij de Nederlandse bodemsoorten. Die zou zij niet moeten verspelen in de discussie rondom derogatie, vindt hij.

Wiersma begrijpt het ongeduld in de Kamer, maar blijft erbij dat derogatie de beste maatregel is tegen de mestcrisis. "Ik heb iedere steen omgedraaid", zegt ze, en "hoe klein ook" iedere maatregel genomen. Ze besloot eerder dat dierrechten worden afgeroomd bij verkoop, er meer mest wordt verwerkt in potgrond en er een 'mestgezant' komt om de Nederlandse positie op de internationale mestmarkt te versterken.