Je wandelt door de Bahnhofstrasse in Zürich en denkt: dit lijkt verdacht veel op de P.C. Hooftstraat. Zelfverzekerde mensen, goedgekleed, haast perfect gestileerd. Maar achter dat decor schuilt een van de scherpste ethische grenzen van Europa. Zwitserland kent geen euthanasiewet zoals Nederland, en toch is hulp bij zelfdoding daar mogelijk. Legaal, onder voorwaarden en opvallend laagdrempelig. Wat zegt dat over hen? En misschien nog belangrijker: wat zegt dat over ons?

Geen wet, wel ruimte: artikel 115
Zwitserland heeft geen expliciete euthanasiewet. Wat ze wel hebben, is artikel 115 van het Strafgesetzbuch. Daarin staat dat hulp bij zelfdoding strafbaar is als die uit ‘zelfzuchtige motieven’ gebeurt. Anders gezegd: zolang je het belang van de ander dient, mag je iemand helpen te sterven.
 
Dat maakt van Zwitserland een van de weinige landen ter wereld waar burgers legaal mogen assisteren bij suïcide. Dit lijkt op papier vrijer dan het Nederlandse model, waar actieve levensbeëindiging alleen onder strikte voorwaarden door artsen mag worden uitgevoerd. Maar in de praktijk zit daar een flinke paradox in.

Twee modellen, één grens
In Nederland is euthanasie gereguleerd, begrensd en controleerbaar. Artsen melden elk geval bij een toetsingscommissie, en alleen onder strikte voorwaarden – uitzichtloos lijden, vrijwillig en weloverwogen verzoek – mag de procedure plaatsvinden. Bij hulp bij zelfdoding geldt hetzelfde juridische kader. Transparant, maar traag. In Zwitserland daarentegen ligt de focus op het zelfbeschikkingsrecht. De burger beslist. De staat controleert nauwelijks, zolang de ‘helper’ maar geen winstbejag heeft.
 
In theorie klinkt dat radicaal vrij. Maar in de praktijk maakt het Zwitserse model afhankelijk van vrijwilligersorganisaties als EXIT en Dignitas. Die nemen niet alleen de begeleiding op zich, maar ook de beoordeling van de doodswens. En ja, ze werken samen met artsen, maar in een grijs gebied waar wettelijke richtlijnen ontbreken of vaag zijn.

Een Nederlandse blik: bewondering en ongemak
Hoe kijken we hier in Nederland tegenaan? Enerzijds is er bewondering. Voor de manier waarop Zwitsers stemrecht en zelfbeschikking koppelen. Voor het feit dat burgers verantwoordelijkheid nemen, ook voor het einde. Maar er is ook ongemak. Want als iedereen mag helpen bij sterven, waar trek je dan de grens?
 
Nederlandse politici zouden huiverig reageren. Een systeem dat de medische toetsing deels loslaat en het beoordelingskader in handen legt van niet-medische organisaties? Dat schuurt. Zelfs in het debat over 'voltooid leven' ligt de grens tussen autonomie en bescherming gevoelig. Hier ligt de macht nog bij artsen, commissies, wetboeken. Niet bij het individu alleen.

Zwitserland, gidsland voor wie het zat is?
Toch heeft het Zwitserse systeem één kwaliteit waar Nederland niet omheen kan: het voorkomt wanhoopsdaden. Exit en Dignitas begeleiden mensen zorgvuldig – met gesprekken, wachttijden, procedures. En wat blijkt? Slechts een klein deel van de aanvragen leidt tot daadwerkelijke hulp bij zelfdoding. De rest haakt af, heroverweegt, kiest voor alternatieven. Precies dát is wat bij ons ontbreekt voor mensen die buiten de euthanasiewet vallen.
 
Stel je voor: je bent tachtig, lichamelijk gezond, maar moe van het leven. Je verzoek wordt in Nederland afgewezen omdat je niet voldoet aan het ‘uitzichtloos lijden’ criterium. Wat blijft er dan over? Stil verdriet, of het internet op, op zoek naar gevaarlijke pillen. De Zwitserse aanpak daarentegen zegt: laten we praten, en daarna zien we verder.
Toch zijn er ook plekken waar keuzevrijheid vanzelfsprekend voelt. Online casino’s hanteren dat principe bijna achteloos. Je bepaalt zelf wanneer je de Vave Casino Login knop gebruikt en wanneer je stopt. Dat lijkt een klein detail, maar het idee dat jij het tempo en de grens bepaalt is precies wat zoveel mensen in andere domeinen missen. Zoals bij het levenseinde.
Niet dat gokken en sterven dezelfde orde van zaken zijn. Maar de fundamentele vraag; wie beslist? Keert overal terug. Ook op de momenten die er het meest toe doen.

Slotgedachte
De Zwitsers hebben het pragmatisch geregeld: geen wet, maar wel ruimte. Geen dokters als poortwachters, maar burgers die elkaar helpen. Het roept ongemak op, ja. Maar ook vragen die we ons hier dringend moeten stellen. Want als een samenleving haar eigen mensen geen waardig einde kan bieden, dan zegt dat niet alleen iets over onze wetten, maar ook over onze moraal.