“'t Is, meenen wij, een eenige gebeurtenis, dat mevrouw A. D. Gottschalk, wier portret wij hierbij aanbieden, eenige dagen geleden tusschen haar leerlingen en oud-leerlingen den dag mocht herdenken, waarop zij vijfentwintig jaar geleden onderwijzers werd van de Semarangsche Fröbelschool.”

Aldus het Weekblad voor Indië. We zijn in 1905, dus mevrouw Gottschalk trad aan in 1880. Als een vrouw met een betaalde betrekking dus. Uitzonderlijk voor Europese vrouwen uit deze tijd. Er waren weinig vacatures en wat er was, werd matig betaald. Een vrouw werd geacht tot haar huwelijk onderhouden te worden door de familie, daarna door haar echtgenoot en bij tegenslag  uiteindelijk door de kinderen. Een afhankelijke positie.

Wanneer ze economisch zelfstandig wilde zijn, dan kon dat alleen in beroepen die vrouwelijk geacht werden te zijn, dus in het verlengde van het willen-zorgen-voor-anderen, of wat ook zo vrouwelijk heet te zijn, gevoel voor kunst en schoonheid.  Denk aan beroepen als verpleegster, zangeres, bloemiste.

Getrouwd zijn was belangrijk, dat gaf een zeker fatsoen. Een ongehuwd meisje kon natuurlijk geen pension houden en heren ontvangen. Het mooie van de oude tijd is dat bij vrouwen altijd staat juffrouw (single) of mevrouw (getrouwd of weduwe).

Mevrouw Gottschalk had haar tijd mee als werkende vrouw. In Nederland legt Aletta Jacobs in 1878 haar laatste artsexamen af, waarmee ze de eerste vrouwelijke arts van Nederland is. In Den Haag is in 1898 de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid, waar de nadruk ligt op betaalde arbeid door vrouwen. En in 1890 werd Charlotte Jacobs (inderdaad, de zuster-van) de eerste apothekeres van Indië.

Maar niet elke vrouw kon zomaar alles doen anno 1905. Getrouwd of ongetrouwd was van belang; etniciteit: een Europese vrouw kon bijvoorbeeld wel hoedenmaakster worden, ook modiste, maar naaister (djait) dat was meer een beroep voor de inheemse vrouw; klasse: een vrouw uit de hogere klasse werkte niet voor geld, zij kon wel een eigen carrière maken in de wereld van de filantropie of andere idealistische verenigingen en leeftijd: als later de grote kantoren komen, bieden die vooral werkgelegenheid aan jonge meisjes.

Het zijn puzzels uit het verleden, die ik leg om dat verleden beter te leren begrijpen. De grootmoeders van onze grootouders in beeld te kunnen krijgen betekent de familielijnen beter in beeld te kunnen krijgen. Als een voormoeder een rolmodel voor anderen was, hoe heeft zich zoiets door de generaties heen ontwikkeld? Kijken naar het verleden betekent kijken naar het heden, in de spiegel.

https://www.indischeschrijfschool.nl