Laaggeletterdheid kost de samenleving ruim 1 miljard euro per jaar. Die kosten komen voor rekening van de laaggeletterden zelf, de werkgevers, de zorgverzekeraars en de overheid.
In opdracht van Stichting Lezen & Schrijven berekende PricewaterhouseCoopers (PwC) aan de hand van de meest recente cijfers de maatschappelijke kosten van laaggeletterdheid. Die kosten zijn aanzienlijk hoger dan gedacht. Uit de berekening volgt dat de maatschappelijke kosten circa 1,13 miljard euro per jaar bedragen.

Volgens de Algemene Rekenkamer zijn er 2,5 miljoen laaggeletterden in Nederland. Uit de laatste cijfers blijkt dat Rotterdam daar een bijdrage aan levert tussen de 80.000 en 96.500 inwoners. Dit is gemiddeld 21% van de Rotterdamse bevolking. Het opleidingsniveau, de leeftijd, langdurig werkloos zijn en de immigratiegeschiedenis (eerste generatie) zijn de belangrijkste factoren voor laaggeletterdheid.

Meer dan de helft van de maatschappelijke kosten van 1,13 miljard euro die daarvan het gevolg zijn, is volgens PwC gerelateerd aan het verminderde inkomen voor laaggeletterden en de lagere kans op een baan. Laaggeletterden zijn vaker werkloos en hebben dan een lager inkomen dan wanneer zij zouden werken. En als laaggeletterden een baan hebben, hebben zij gemiddeld lagere salarissen.

Uitgaande van 2,5 miljoen laaggeletterden komt PwC uit op ruim 58.000 mensen die geen baan hebben vanwege beperkte taal- en rekenvaardigheden. De onderzoekers gingen ervan uit dat deze mensen het minimumloon zouden verdienen als zij zouden werken. Het totale bedrag aan gemist netto-inkomen als gevolg van lage taal- en rekenvaardigheden bedraagt circa 167 miljoen euro. Werkende laaggeletterden lopen als gevolg van lagere taal- en reken¬vaardigheden bovendien netto circa 405 miljoen euro aan inkomen mis: als ze werken, verdienen ze minder dan niet-laaggeletterden.

Gemiste belasting

Vanwege die lagere inkomsten van werkende en niet-werkende laaggeletterden, ontvangt de overheid jaarlijks 80 miljoen euro minder aan belastinginkomsten. Tegelijkertijd geeft de overheid meer geld uit aan bijstandsuitkeringen en aan armoedebestrijding onder laaggeletterden. De overheid kost het ten minste 117 miljoen extra, omdat laaggeletterden vaker in de bijstand terechtkomen.

Volgens het CPB komt 18 procent van de langdurig werklozen in de bijstand terecht. Uitgaande van die 18 procent zouden 10.433 werkloze laaggeletterden een bijstandsuitkering ontvangen. Dat is volgens het PwC een onderschatting. Dat zou namelijk betekenen dat 82 procent van de werkloze laaggeletterden geen uitkering ontvangt.

‘’Dat is niet aannemelijk’’, aldus de onderzoekers. Volgens het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) is de afhankelijkheid van sociale voorzieningen drie keer zo hoog als onder niet-laaggeletterden.

Sociale voorzieningen

Bijna 100.000 mensen leven in armoede als gevolg van laaggeletterdheid. Het kost de overheid verder ten minste 95 miljoen euro. Laaggeletterden hebben een grotere kans in armoede te leven. Mensen die in armoede leven hebben recht op sociale voorzieningen, zoals subsidies voor de voedselbank, een tegemoetkoming voor het aanschaffen van een wasmachine of een lidmaatschap voor een sport of hobbyclub voor kinderen. In die zin heeft de overheid hogere uitgaven aan sociale voorzieningen. De onderzoekers gaan ervan uit dat de overheid in ieder geval sociale voorzieningen zal treffen die arme mensen in staat stelt te voorzien in basisbehoeften. In 2013 berekende het SCP dat per arm persoon 997 euro per jaar nodig is om het besteedbare inkomen aan te vullen tot het basisbehoeftenbudget. Uitgaande van 95.651 arme laaggeletterden houdt dat in dat de overheid circa 95 miljoen uitgeeft aan sociale voorzieningen als gevolg van laaggeletterdheid.

Ongezonde levensstijl

Een andere belangrijke kostenpost betreft de hogere kosten voor de gezondheidszorg. Laaggeletterden hebben vaak een ongezondere levensstijl en chronische ziekten en een grotere kans op het verkeerd gebruik van medicatie. Als gevolg gaan ze vaker naar een huisarts en het ziekenhuis. Dat extra zorggebruik als gevolg van laaggeletterdheid kost volgens de onderzoekers circa 257 miljoen euro per jaar.