Wereldwijd worden steeds meer klimaatrechtszaken gevoerd tegen grote olie- en gasbedrijven als Shell, BP en ExxonMobil. Sinds het Klimaatakkoord van Parijs eind 2015 werd gesloten, is het aantal van dit soort zaken bijna verdrievoudigd, stellen Oil Change International en Zero Carbon Analytics in een rapport. Volgens hun inventarisatie lopen op dit moment zeker 86 gerechtelijke procedures tegen bedrijven die vooral bestaan van fossiele brandstoffen. De onderzoekers zien een groeiende "golf van klimaatzaken" ontstaan.

Een van de bekendste zaken is die van Milieudefensie tegen Shell. De eisers wonnen die zaak in eerste aanleg: de rechtbank in Den Haag droeg het olie- en gasbedrijf op zijn uitstoot van broeikasgassen met 45 procent te verlagen voor eind 2030. Shell ging in beroep en hoopt in november op een ander oordeel van het gerechtshof.

Van dit soort zaken, waarin eisers een oliebedrijf proberen te dwingen minder uit te stoten, spelen er inmiddels tien in totaal. Zo spande de Belgische boer Hugues Falys met hulp van Greenpeace en andere organisaties een zaak aan tegen TotalEnergies. Hij verwijt het bedrijf decennia te hebben bijgedragen aan de "ontregeling van het klimaat". Daar zegt hij schade van te ondervinden door de toenemende hittegolven, periodes van droogte en extreme regenval.

Aansprakelijk

De Belgische zaak valt eigenlijk binnen twee categorieën. De eisers willen afdwingen dat Total fors minder olie- en gas gaat produceren en het bedrijf aansprakelijk stellen.

Zaken waarin schadevergoedingen worden geëist komen het vaakst voor: vier op de tien klimaatgerelateerde zaken draaien daar vooral om. De opstellers van het rapport wijzen erop dat de klimaatwetenschap in de loop der jaren steeds beter is geworden in het bepalen welke rol klimaatverandering precies heeft gespeeld bij het ontstaan van extreem weer. "Er is ook betrouwbare informatie over de historische uitstoot van fossielebrandstofbedrijven", voegen ze eraan toe. Het is daardoor steeds beter mogelijk om uit te rekenen welk deel van de rekening naar een individueel bedrijf moet, redeneren de organisaties.

Schadevergoeding

Tot nog toe heeft nog geen enkel olie- of gasbedrijf een schadevergoeding moeten betalen voor de gevolgen van klimaatverandering, maar het aantal pogingen om rechters zover te krijgen neemt dus toe.

In zaken over misleidende reclames is het wel tot veroordelingen gekomen. Zo kreeg Shell diverse berispingen van de Reclame Code Commissie (RCC) voor onbewezen duurzaamheidsclaims.